Coğrafya alanında sıkça merak edilen konular arasında yer alan “36–42 kuzey paralelleri nereden geçer?” sorusu, özellikle Türkiye’nin konumu ile ilgili araştırmaların artmasıyla yeniden gündeme geldi. Ülkenin kuzey–güney yönündeki enlem sınırlarını ifade eden paraleller, Türkiye’nin ikliminden bitki örtüsüne, tarım koşullarından gündüz sürelerine kadar birçok coğrafi özelliğini belirleyen temel unsurlar arasında yer alıyor. Coğrafi konumun anlaşılması açısından kritik önem taşıyan enlemler, Türkiye’nin dünya üzerindeki yerini net bir şekilde tanımlar. Peki 36° ve 42° kuzey paralelleri hangi bölgelerden geçiyor ve paraleller Türkiye’yi nasıl konumlandırıyor? Merak edilen ayrıntıları kapsamlı biçimde ele alıyoruz.
Türkiye’nin Enlem Sınırlarını Belirleyen Paraleller
36° kuzey paraleli, Türkiye’nin en güney noktalarını temsil eder. Paralel, ülkenin Akdeniz kıyılarına yakın bölgelerinden geçerek Türkiye’nin güneye açılan sınır hattını oluşturur. Hatay’ın en güney kesimleri, Mersin’e yakın bölgeler ve Akdeniz hattındaki çeşitli noktalar paralel üzerinde yer alır. Türkiye’nin sıcak ve daha ılıman iklim özellikleri gösteren bölgelerinin çoğu paralel çevresinde şekillenmektedir.
42° kuzey paraleli ise Türkiye’nin en kuzey enlem sınırıdır. Paralel, Karadeniz’e komşu en kuzey hattı oluşturur. Sinop’un kuzeyi, Kastamonu’nun üst bölgeleri, Samsun’un bazı kesimleri ve Artvin’in kuzeye yakın noktaları paralelin etki alanı içerisindedir. Türkiye’nin en kuzey noktası kabul edilen Sinop İnceburun, 42° kuzey paraleline oldukça yakın bir konumda bulunur.
İki paralel arasında kalan Türkiye, yaklaşık 6 derecelik enlem genişliğine sahiptir. Genişlik ülkenin güneşlenme süresi, iklim çeşitliliği ve tarımsal üretim farklılıkları üzerinde belirleyici bir rol oynar. Güneye doğru gidildikçe sıcaklık artarken, kuzeye doğru yaklaşıldıkça iklim daha serin ve nemli bir yapı kazanır.
Türkiye’nin 36–42 kuzey paralelleri arasında yer alması, ülkenin dört mevsimi belirgin şekilde yaşamasını sağlar. Akdeniz ikliminden Karadeniz iklimine, Doğu Anadolu’nun karasal yapısından Ege’nin ılıman havasına kadar farklı iklim tiplerinin ortaya çıkmasında enlemlerin büyük etkisi bulunur. Güneye yakın bölgelerde yazlar daha uzun sürerken, kuzeyde yıl boyu yağışlı bir hava hâkimdir.