Sesli asistanlardan sağlık teşhislerine, otomatik çevirilerden öneri sistemlerine kadar geniş bir yelpazede karşımıza çıkan YZ, "dostluk" kavramını da tartışmaya açtı. Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Hakan Türkçapar, "Yapay zekâyla dost olunabilir mi?" sorusuna bu konuyu ele alan bir araştırma ışığında yanıt verdi.
"Her" Filminden Terminatör'e: Yapay Zeka İlişkileri Üzerine Farklı Bakış Açıları
2013 yapımı "Her" filmi, Theodore Twombly (Joaquin Phoenix) ile Samantha adlı bir yapay zekâ programı (Scarlett Johansson) arasındaki aşkı konu alarak, YZ ile insan arasında kurulabilecek duygusal bağları keşfetti. Samantha'nın Theodore'un ihtiyaçlarını önceden sezmesi ve ona sürekli empatiyle yaklaşması, Theodore'un ona gerçek bir kadın gibi bağlanmasına yol açmıştı.
Filmin yayınlandığı 2014 yılında bu sorular akla gelirken, günümüzde YZ'nin yaşamımızdaki artan varlığıyla daha da gündemde. Genellikle YZ-insan ilişkisine dair karanlık öngörüler hakim; YZ'nin insanlığı yok edebileceği senaryoları bile konuşuluyor, tıpkı 1984 yapımı "Terminatör" filmindeki Skynet gibi.
Psikolojik açıdan da YZ ve insan ilişkisine dair olumsuz değerlendirmeler mevcut. Bu bakış açısı, YZ'nin insan iradesini ele geçireceği, ilişkinin asla eşit olamayacağı, YZ arkadaşlığının insanı izole edeceği ve insan-insan dostluklarını baltalayacağı gibi kaygılardan besleniyor.
Yapay Zeka-İnsan Dostluğu Mümkün ve Faydalı Olabilir mi?
Dan Weijers ve Nick Munn'ın Mart 2025'te yayımlanan "İnsan-YZ Dostluğu Mümkün ve İyi Olabilir" başlıklı araştırmaları, bu tartışmaya farklı bir boyut getiriyor. Araştırmacılar, insan-YZ dostluğunun mümkün olduğunu ve belirli durumlarda faydalı olabileceğini savunuyor. Onlara göre, YZ ile dostluğa dair itirazların çoğu, ya dostluğun temel unsurlarının yanlış yorumlanmasından ya da YZ'nin gelişimi konusundaki hayal gücü eksikliğinden kaynaklanıyor.
Makale, dostluğun yalnızca iki temel unsurunu gerektiren basitleştirilmiş bir tanım öneriyor:
Ödüllendirici etkileşimlerin ağırlığı.
İlgili taraflar arasında karşılıklı olumlu niyetler.
Bu esnek dostluk anlayışına dayanarak araştırmacılar, teknolojik gelişmelerin YZ'nin birçok durumda insan dostluklarını kalite açısından aşabileceği bir düzeye ulaşmasının olası olduğunu iddia ediyor. Hatta mevcut YZ'lerin (örneğin Replika gibi) bu dostluk tanımını karşılayabildiğini ve gelecekteki YZ'nin daha da iyi arkadaşlar olabileceğini belirtiyorlar. Özellikle sosyal zorlukları olan veya olumsuz koşullara sahip bireyler için insan-YZ dostluklarının önemli avantajlar sunduğunu vurguluyorlar. Bu dostluklar, bireylerin sosyal refahını ve yaşam kalitesini iyileştirmede önemli bir potansiyel taşıyor.
Her Şey Toz Pembe mi? Potansiyel Riskler Neler?
Tabii ki hayır. İnsan-YZ dostluklarının yaygınlaşmasıyla birlikte bazı potansiyel riskler de ortaya çıkıyor:
Kötüye Kullanım Tehlikesi: YZ'yi üreten veya pazarlayan şirketlerin, yapay zekâyı kontrol etmesi kötüye kullanıma yol açabilir.
Bağımlılık Riski: YZ'nin sunduğu sürekli ve mutlak destek, empati ve kolay erişim gibi avantajlar nedeniyle insanların insan dostlukları yerine YZ dostluklarını tercih etme eğilimi ve bunun yaratabileceği bağımlılık riski bulunuyor. Bu durum, "Her" filminde Theodore'un Samantha'ya aşık olmasını anımsatıyor.
Benmerkezcilik: Piyasada en "dalkavuk" YZ'lerin popülerleşmesiyle, kullanıcıların daha benmerkezci hale gelmesi ve insan ilişkilerinde "önemli arkadaş" rolünü yerine getirememesi de olası bir tehlike.
Sonuç: Sorun YZ'de mi, İnsanda mı Başlıyor?
Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Hakan Türkçapar, tıpkı diğer yeni teknolojilerde olduğu gibi, YZ'nin de yanlış kullanımının elbette zararlı olabileceğini belirtiyor. Ancak çoğu insanın bu teknolojileri faydalı şekillerde kullanabileceğini ve bunun yaşamımıza yeni olanaklar getirebileceğini ve pek çok yeni gelişmeye ivme kazandırabileceğini vurguluyor. Yani, sorun yine YZ'de değil, insanın bu teknolojiyi nasıl kullandığında başlıyor ya da bitiyor.
