Gazeteci Orhan Akyüz’ün haberine göre, emeğin başkenti kömür kent olarak da bilinen Zonguldak’taki TTK Genel Müdürlüğü’nün faaliyette bulunan Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesi, Zonguldak’ın 5 kilometre batısında, batıda Öküşne Fayı, doguda Damlar ve Adnan Bey Fayı, kuzeyde Karadeniz, güneyde Midi Fayı ile sınırlanan 9 kilometrelik imtiyaz alanda bulunuyor.
1840’da Küçük Ölçekli Üretim Yapılmış!
1840’lı yıllarda Kozlu’da (Zonguldak’ın ilçesi) arama ve küçük ölçekli üretimin yapıldığı yazışmalardan öğreniliyor.
Saray Başkatibi’nin Bolu Feriki’ne (Korgeneral) yazdığı 12 Safer 1257 (6 Nisan 1841) tarihli yazı, Kozlu ve taş kömürü ile ilgili Osmanlı belgelerinin olasılıkla ilkidir. 1848 yılında havza sınırları belirlenip Padişah Vakfı’na devredilmesinden sonra tüm havzada olduğu gibi Kozlu’da da maden ocakları çok sayıda şirket tarafından “imal ruhsatları” ile işletilir. Demir yolunun sürülmesi nakliyat ve yükleme sorunlarının çözülmesi sonucu üretim artışı sağlamak amacıyla 1851 yılında İngiliz mühendis Barklay (Barclay Brothers) ve 8 maden nezaretçisi Evkaf Nezareti tarafından özel anlaşma ile havzaya getirilir. Havzadaki çalışmaları takip etmek üzere Ereğli’de (Zonguldak’ın ilçesi) görevlendirilen ve Kozlu ocaklarının başında bulunan saray mühendisi Enis Bey tarafından İngiliz uzmanların kalacağı lojmanlar yaptırılır.
Hırvat İşçiler Çalıştırılmaya Devam Edildi!
İngiliz teknik elemanların gelmesiyle, Kozlu merkez seçilerek yeni ocaklar açılır. Bu dönemde daha önce getirilen Hırvat işçiler çalıştırılmaya devam edilir.
İngiltere’den Demir Yolu Malzemeleri Getirildi!
İngiltere’den getirilen demir yolu malzemesi ve vagon ile havzada ilk demir yolu taşımacılığı olan Kozlu sahilinden Papaz Havzası’na kadar ‘dekovil hattı’ yapılır. Ayrıca, sahilde yükleme tesisleri Barklay tarafından 1851-1852’de Kozlu’da yapılır.
Katırlar Kullanıldı!
Dekovil hattında vagon katarlarının taşınmasında katırlar kullanılır. Kozlu’da İngilizler tarafından sürülen dekovil hatları demir yollarının başlangıcı olur. Bazı ocaklar da Mir-i Ocaklar (devlet ocakları) adı altında istihkâm subay ve erleri (asker işçiler) tarafından işletilir.
İlk 33 Numara Kozlu Ocaklarına Verildi!
1878’de havzadaki ocaklar numaralandırılırken ilk 33 numara Kozlu ocaklarına verilir. Daha sonraki yıllarda bu sıralamanın bozulduğu görülür. 3 Haziran 1926 tarihinde ilk ulusal ve anonim sermaye olarak havzaya giren İş Bankası kuruluşu Kömüriş’tir. Kömüriş’in Kozlu mıntıkasında (bölgesinde) Fransız sermayeli Ereğli Şirketi ile yapılan anlaşma gereği sahip oldukları ocakları birlikte işletirler.
28 Kasım 1936!
28 Kasım 1936 tarihinde Ereğli Şirketi ile bir satın alma sözleşmesi imzalanır. Ocakların Etibank’a devir işlemleri yürütülürken 1937 yılında Etibank Yönetim Kurulu kararları ile Etibank Ereğli Kömür İşletmesi TAŞ (EKİTAŞ) kurularak faaliyete geçirilir. Bu gelişmenin ardından 27 Ağustos 1937 tarihinde İş Bankası’na ait Kozlu Kömür İşletmesi (Kömüriş) de EKİTAŞ’ın bir kuruluşu haline gelir.
Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe İşletilmesi Yasası Çıkarıldı!
30 Mayıs 1940 tarihinde 3867 sayılı “Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe İşletilmesi” yasası çıkarılır. 15 Ekim 1940 tarih ve 2/14547 sayılı “Ereğli Kömür Havzasının Devletçe İşletilmesine Dair Kararname” ile bütün ocaklar EKİTAŞ’a devredilir. Etibank Yönetim Kurulu’nun 23 Ekim 1943 tarih ve 275/8 sayılı kararı ile de EKİTAŞ, Ereğli Kömürleri İşletmesi Müessesesi (EKİ) haline dönüştürülür. Bu düzenlemeler sırasında Kozlu bölgesi de artı kotlar ile eksi 200 arasında 4 ayrı işletme bölümü ile yeniden teşkilatlandırılır. Kuruluşundan günümüze kadar çeşitli yönetim organizasyonları yaşayan TTK’nın (eski adı ile EKİ’nin) 5 müessesesinden biri olan Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesi, günümüzde Zonguldak şehir merkezinin 8 kilometre batısında, 12 kilometrelik bir sahada üretim faaliyetini sürdürüyor.
