Fransız sermayesinin uzun süreli yatırımları nedeniyle Zonguldak, Mondros Mütarekesi’nin ardından işgale uğrayan ilk bölgelerden biri oldu. Ancak Zonguldak halkının yükselen Millî Mücadele bilinci ve Kuvâ-yı Milliye direnişi, Fransızları Ankara Hükûmeti ile masaya oturmaya zorladı ve kent, kritik bir direniş üssüne dönüştü.

Fransa'nın Hedefi Kömür Ocaklarıydı: İlk İşgal 8 Mart 1919

Zonguldak, sahip olduğu zengin kömür yatakları nedeniyle Osmanlı Devleti’nin savaşı kaybetmesiyle birlikte İtilaf Devletleri’nin ilgi odağı oldu. Bölgedeki uzun soluklu yatırımları bulunan Fransa, bu çıkarlarını korumak için harekete geçti. Fransa, Mondros Mütarekesi’nin 7. maddesini bahane ederek, kömür ocaklarında asayişi sağlama iddiasıyla 8 Mart 1919 tarihinde Zonguldak’a asker çıkaran ilk ülke oldu. Başlangıçta, işlerin daha kötüye gitmemesi düşüncesiyle yerel halk bu duruma tepki göstermedi.

Müdafaa-i Hukuk Kuruldu, Direniş Yükseldi

Zonguldak’ta Millî Mücadele bilinci, İzmir’in işgali üzerine verilen tepkilerle filizlenmeye başladı ve Sivas Kongresi’nin ardından yörede Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin kurulmasıyla fiiliyata geçti. Bu örgütlenme, Fransa’yı endişelendirdi ve Fransızlar, olası bir direnişe karşı bölgedeki askerî güçlerini artırma yoluna gitti.

Fransa, yeterli güce ulaştıktan sonra bölgeye tam olarak egemen olmak ve TBMM Hükûmeti'ni zor durumda bırakmak amacıyla harekete geçti.

  • 8 Haziran 1920: Ereğli'nin işgal emri verildi.

  • 18 Haziran 1920: Zonguldak'ın işgal emri verildi.

Kuvâ-yı Milliye Fransızları Merkeze Hapsetti

Ereğli halkı, Fransızları 19 Haziran'da topraklarından çıkarmayı başarsa da, eldeki imkânların kısıtlı olması nedeniyle Zonguldak için aynı başarı elde edilemedi. Ancak Yüzbaşı Cevat Rıfat komutasındaki Kuvâ-yı Milliye birlikleri, Fransızların Ankara yönündeki ileri harekâtlarını ve egemenlik alanlarını genişletme girişimlerini engelleyerek, işgal kuvvetlerini adeta merkeze hapsetti.

Bu dönemde ayrıca, Millî Mücadele döneminin tek deniz muharebesi olarak tarihe geçen Alemdar Gemisi Olayı’nda Fransızlar hezimete uğradı ve esir düşen askerlerini Türk tarafına tavizler vererek kurtardı.

Fransa Taviz Verdi, İşgal Sona Erdi

Türklerin Fransızları tamamen çıkaramadığı, ancak Fransızların da artan Türk direnişi karşısında zorlandığı bir süreç başladı. Fransa, Anadolu’daki çıkarlarını savaşarak değil, TBMM Hükûmeti’yle iyi ilişkiler kurarak koruyabileceği kanaatine vardı ve diyalog süreci başladı.

Nihayetinde Fransa, Zonguldak mutasarrıfının değiştirilmesi ve bölgedeki Türk jandarma kuvvetlerinin takviye edilmesi karşılığında 20 Haziran 1921’de askerlerini Zonguldak’tan çekmeye başladı ve işgal sona erdi.

Zonguldak, Cephenin Lojistik Üssü Oldu

Fransız işgalinin sona ermesiyle birlikte Zonguldak, Millî Mücadele’ye çok daha aktif bir şekilde hizmet etmeye başladı. Kent, Batı Cephesi için hayati bir lojistik üs haline geldi:

Kaynak: Bülten