Ancak kömür havzalarının ortasında yer alması dışında başka hangi kriterlerle il merkezi seçildiği hâlâ tartışma konusu. 100 yıllık il geçmişine rağmen, bölgenin 3 bin yılı aşkın tarihi geçmişi göz önüne alındığında, farklı kriterlerle değerlendirildiğinde il merkezi olarak başka yerleşim yerlerinin öne çıkabileceği düşünülüyor. İşte harita ve verilerle yapılan o çarpıcı değerlendirme…
NÜFUSA GÖRE İL MERKEZİ: EREĞLİ
Zonguldak Merkez ilçesi 117.360 kişilik nüfusa sahipken, Kdz. Ereğli’nin nüfusu 176.642’ye ulaştı. 2013 yılında Kozlu ve Kilimli’nin ilçe yapılmasıyla birlikte merkez ilçenin nüfusunda ciddi bir düşüş yaşandı. Bugün nüfusa göre bir değerlendirme yapılsaydı, il merkezi Ereğli olurdu. Bu durumda Zonguldak, Ereğli’ye bağlı bir ilçe konumuna düşebilirdi.
YÜZ ÖLÇÜMÜNE GÖRE İL MERKEZİ: DEVREK
Coğrafi büyüklük açısından bakıldığında, Zonguldak’ın en geniş yüzölçümüne sahip ilçesi Devrek. 953 km²’lik alanıyla Devrek, il genelinde zirvede. Onu Ereğli (736 km²), Çaycuma (492 km²), Alaplı (383 km²) izliyor. Zonguldak Merkez ise yalnızca 272 km²’lik bir alana sahip. Eğer yüzölçümüne göre bir il merkezi belirlenecek olsaydı, Devrek bu unvanı fazlasıyla hak ediyor olurdu.
GELİŞMİŞLİĞE GÖRE İL MERKEZİ: EREĞLİ
Sosyal yaşam, ticaret hacmi, sahil şeridi ve modern yaşam alanlarıyla Ereğli, Zonguldak’taki en gelişmiş ilçe olarak öne çıkıyor. Türkiye genelinde en yaşanabilir ilçeler listesinde de sıkça adı geçen Ereğli, bu kriterle değerlendirildiğinde il merkezi konumunu çoktan hak etmiş görünüyor.
KÜLTÜREL DOKUYA GÖRE İL MERKEZİ: GÖKÇEBEY
Zonguldak bölgesinin kültürel izlerini en saf haliyle taşıyan yerleşim, Gökçebey olarak dikkat çekiyor. Bolu’ya yakın olan Devrek, Düzce’ye yakın Alaplı ve Kastamonu etkisindeki Eflani ile Safranbolu gibi yerlerin aksine Gökçebey, Batı Karadeniz kültürünün tam merkezinde kalıyor. Bu yönüyle kültürel bütünlük açısından il merkezi olarak gösterilmesi gereken yer Gökçebey olarak karşımıza çıkıyor.
YEREL YÖNETİM BAŞARISINA GÖRE İL MERKEZİ: ÇAYCUMA
Son yıllarda Çaycuma Belediyesi, Zonguldak genelinde en başarılı yerel yönetimlerden biri olarak anılıyor. Altyapı, çevre, sosyal yaşam ve kültür alanında atılan adımlar, ilçenin çehresini değiştirmiş durumda. Gerek yurtiçinden gerek yurtdışından gelen yatırımlarla büyüyen Çaycuma, bu ivmesini korursa ilerleyen yıllarda il merkezi olmaya en yakın adaylardan biri olabilir.
TARİHSEL AÇIDAN İL MERKEZİ: KDZ. EREĞLİ
Ereğli, Herakleia adıyla antik çağlardan bu yana önemli bir liman ve yerleşim merkezi olarak biliniyor. Doğal limanı, rüzgârlardan korunmuş yapısı ve tarım-hinterland ilişkisiyle antik dönemlerden beri stratejik bir öneme sahip. Osmanlı döneminde ve Cumhuriyet'in kuruluş sürecine kadar da bölgenin merkezi olarak kabul edilen Ereğli, bu tarihi mirasıyla il olmayı en çok hak eden yerleşim yerlerinden biri olarak öne çıkıyor.
PEKİ ZONGULDAK NEDEN İL MERKEZİ OLDU?
Tarihe bakıldığında Zonguldak’ın il merkezi olmasının temel nedeni, kömür havzasının merkezinde yer almasıydı. Armutçuk, Üzülmez, Karadon, Kozlu gibi kömür üretim bölgelerinin ortasında yer alması nedeniyle Zonguldak, 1920’li yıllarda stratejik olarak il merkezi ilan edildi. Ancak bugün kömür üretiminin gerilemesi, “havza” kavramının ortadan kalkmasıyla birlikte, Zonguldak bu özelliğini de yitirmiş durumda.
ZONGULDAK GERİDE KALDI
Ekonomik gelişmişlik, sosyal yaşam, alım gücü, turizm potansiyeli ve bürokratik etkinlik açısından Zonguldak merkez ilçesi, artık il merkezi niteliklerini taşıyamıyor. Ne gelişmişlikte ne kültürde ne de nüfusta öne çıkan bir özelliği kalmayan Zonguldak’ın, günümüz koşullarında il merkezi olarak gösterilmemesi gerektiği ileri sürülüyor.
EREĞLİ’YE TARİHİ BİR HAKSIZLIK YAPILDI MI?
Yerel tarihçiler, Zonguldak’ın il yapılmasıyla birlikte Ereğli’nin göz ardı edildiğini ve bu kararın bir haksızlık olduğunu savunuyor. Eğer kömür Zonguldak yerine Ereğli’de bulunsaydı, bugün il merkezi tartışmasız şekilde Ereğli olurdu. Bu tartışmalar, “Acaba il merkezi yeniden belirlense tablo nasıl olurdu?” sorusunu da gündeme taşıyor.
