Mimarlar Odası Zonguldak Temsilciliği, söz konusu yapılar üzerindeki işlev değişikliklerinin Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu izni olmaksızın yapıldığını vurgulayarak, yeni kapı ve pencereler gibi müdahalelerin yasal zeminden yoksun olduğunu belirtti.
2016 yılında Zonguldak Valiliği tarafından duyurulan ve 2020’de restorasyon çalışmalarına başlanan Üzülmez Kültür Vadisi Projesi, endüstriyel mirası kültür, sanat ve turizme kazandırmayı hedefleyen iddialı bir dönüşüm girişimi olarak yola çıkmıştı. Ancak gelinen noktada proje, kamu yararını göz ardı eden kararlarla temel amacından uzaklaştırılıyor.
ÖDÜLLÜ PROJE HALKINDAN KOPARILIYOR
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı (BAKKA) desteğiyle yürütülen ve Ulusal Mimarlık Ödülleri’nde koruma dalında ödüle layık görülen bu proje, Zonguldak’ta şimdiye kadar hayata geçirilen en büyük kültürel dönüşüm adımı olarak öne çıkmıştı. Eski lavuar ve atölye yapılarının halkla buluşması, sanat ve turizmin gelişmesine katkı sağlaması beklenirken, son alınan kararlar projeyi bambaşka bir rotaya sürüklüyor.
KÜLTÜR ALANI OFİSE DÖNÜŞTÜRÜLDÜ
2025 yılı itibarıyla alınan kararla birlikte, lavuar yapısının Kömür Jeoparkı kurum ofisi, atölye binasının ise BAKKA ofisi olarak kullanılmasına karar verildi. Böylece kültür ve sanat için kamuya kazandırılması planlanan alanların, bürokratik kullanım amaçlı tahsis edildiği ortaya çıktı. Bu gelişme, halkın katılımını ve kültürel etkinliklerin gerçekleşmesini ciddi biçimde sekteye uğratıyor.
JEOPARK VİZYONU, KAMUSALLIKTAN UZAKLAŞIYOR
Jeopark kavramının özünde halka açık, eğitici ve katılımcı bir anlayış yatarken, lavuar binasının yalnızca ofis olarak kullanılması bu ilkeleri geçersiz kılıyor. Aynı şekilde BAKKA’nın geçici ofis kullanımı da kültürel alanın kamusal erişimden dışlanmasına neden oluyor. Dahası, bu “geçici” kullanımın ne kadar süreceği dahi belirsiz.
İZİNSİZ MÜDAHALELER KORUMA MEVZUATINA AYKIRI
Mimarlar Odası Zonguldak Temsilciliği, söz konusu yapılar üzerindeki işlev değişikliklerinin Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu izni olmaksızın yapıldığını vurgulayarak, yeni kapı ve pencereler gibi müdahalelerin yasal zeminden yoksun olduğunu belirtiyor. Bu tür uygulamaların koruma mevzuatına aykırı olduğu ve sorumlu kurumların bu konuda hesap vermesi gerektiği ifade ediliyor.
ZONGULDAK’TA KÜLTÜREL ALTYAPI ZATEN YETERSİZ
Zonguldak’ın mevcut kültür-sanat yapıları çağdaş üretimlere ev sahipliği yapabilecek donanımdan uzak. Atatürk Kültür Merkezi otoparksız ve erişimi kısıtlı, Güzel Sanatlar Galerisi teknik açıdan yetersiz, Belediye Kültür Merkezi ise küçük ve donatısız. Böyle bir ortamda Üzülmez Vadisi gibi nitelikli bir alanın ofis kullanımına dönüştürülmesi, büyük bir kültürel kayıp anlamına geliyor.
AVRUPA’DA BAŞARILI ÖRNEKLER VAR, ZONGULDAK GERİYE Mİ GİDİYOR?
Avrupa’da Zonguldak ile benzer madencilik geçmişine sahip birçok kent, endüstri yapılarından kültür-sanat merkezleri yaratarak dönüşümünü başarıyla tamamladı. Bu uygulamalar, bizzat Zonguldak yöneticileri tarafından yerinde incelendi. Aralık ayında düzenlenen Zonguldak Dönüşüm Zirvesi’nde bu iyi örnekler sunulmasına rağmen, Üzülmez Vadisi’nde alınan kararlar bu anlayışın uzağında kalıyor.
KURUMLAR SESSİZ, KAMU TEPKİLİ
Kömür Jeopark yönetimi, BAKKA, Zonguldak Belediyesi, İl Özel İdaresi ve Valilik gibi projede rolü olan kamu kurumlarının bu işlev kaybına sessiz kalması dikkat çekiyor. Mimarlar Odası, bu kurumların kamu yararı yerine kurum çıkarlarını önceleyen yaklaşımlarını eleştiriyor ve süreci yakından takip ettiğini belirtiyor.
MİMARLAR ODASI’NDAN ÇAĞRI: KAMU YARARINA DÖNÜN
Mimarlar Odası, Zonguldak Valiliği ve diğer ilgili kurumları bir kez daha düşünmeye çağırıyor. Üzülmez Kültür Vadisi’nin kamusal, katılımcı ve çağdaş bir kültür-sanat yaşamının merkezi haline getirilmesi için gerekli adımların acilen atılması gerektiği ifade ediliyor.
