Özellikle büyükbaş ve küçükbaş hayvan popülasyonlarını etkileyen bu son derece bulaşıcı viral hastalık, hem hayvan sağlığı hem de ülke ekonomisi açısından büyük önem taşıyor. Peki, Şap hastalığı nedir, nasıl anlaşılır ve bu tehlikeden korunmak için neler yapılmalı?
ŞAP HASTALIĞI NEDİR? ETKİ ALANI VE BULAŞMA YOLLARI
Şap hastalığı, başta sığır, koyun, keçi ve domuz olmak üzere çift tırnaklı hayvanlarda görülen, akut seyirli ve hızla yayılan viral bir enfeksiyondur. Picornaviridae familyasına ait bir virüsün neden olduğu bu hastalık, hayvanlar arasında direkt temas yoluyla kolayca yayılır. Ayrıca, hastalığa yakalanmış hayvanların salgıları, dışkıları, kontamine yem ve sular, ekipmanlar, araçlar ve hatta rüzgar yoluyla bile taşınarak geniş alanlara bulaşabilir. Virüsün havada kilometrelerce yol alabilme potansiyeli, hastalığın kontrolünü zorlaştıran en önemli özelliklerinden biridir.
BELİRTİLERİ VE TANISI: HASTALIĞI NASIL ANLARIZ?
Şap hastalığının belirtileri genellikle ani başlar ve hayvanın genel durumunda belirgin değişikliklere yol açar:
-
Yüksek Ateş: Hastalığın ilk ve en belirgin işaretlerinden biridir.
-
İştahsızlık ve Halsizlik: Hayvanlarda yem yemede azalma ve genel bir enerji düşüklüğü gözlenir.
-
Aşırı Salgı Akıntısı: Özellikle ağızdan yoğun bir şekilde köpüklü salya akışı meydana gelir.
-
Vezikül (Su Kabarcıkları) ve Yaralar: Ağız içi, dil, burun delikleri, tırnak araları ve meme gibi bölgelerde içi sıvı dolu kabarcıklar (veziküller) oluşur. Bu kabarcıklar kısa sürede patlayarak ağrılı yaralara (ülserlere) dönüşür.
-
Topallama: Tırnak aralarındaki yaralar nedeniyle hayvanlarda belirgin bir topallama görülür.
-
Süt Veriminde Düşüş: Süt veren hayvanlarda süt veriminde ani ve ciddi azalmalar yaşanır.
-
Genç Hayvanlarda Ölüm: Özellikle buzağı, kuzu ve oğlak gibi genç hayvanlarda kalp kası iltihabına bağlı olarak yüksek ölüm oranları görülebilir.
Kesin tanı için laboratuvar testleri (PCR gibi) yapılması gereklidir.
HASTALIĞIN ÖZELLİKLERİ VE EKONOMİK ETKİSİ
Şap virüsü, farklı serotiplere sahip olması nedeniyle aşı geliştirmeyi ve hastalığın kontrolünü karmaşık hale getirir. Virüs, çevresel koşullara oldukça dayanıklıdır ve dış ortamda, enfekte ürünlerde veya taşıyıcı hayvanlarda uzun süre canlı kalabilir.
Ekonomik açıdan Şap hastalığı, hayvancılık için yıkıcı sonuçlar doğurabilir. Hastalığın yayılmasıyla birlikte süt ve et üretiminde düşüşler, hayvanların kilo kaybı, üreme sorunları, uluslararası hayvan ve hayvansal ürün ticaretinde kısıtlamalar, karantina maliyetleri ve hasta hayvanların itlaf edilmesi gibi nedenlerle milyarlarca liralık ekonomik kayıplar yaşanabilir.
ŞAP HASTALIĞINDAN KORUNMA YOLLARI: HAYVAN SAĞLIĞININ TEMELİ
Şap hastalığına karşı en etkili mücadele yöntemi korunma ve biyogüvenlik önlemleridir:
-
Düzenli Aşılama: Hayvanlar, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenen takvime uygun olarak düzenli bir şekilde aşılanmalıdır. Aşılama, hayvanlarda bağışıklık oluşturarak hastalığın yayılmasını engeller veya semptomlarını hafifletir.
-
Biyogüvenlik Önlemleri:
-
Kontrollü Giriş-Çıkış: Hayvan barınaklarına, çiftliklere ve hayvan pazarlarına dışarıdan kontrolsüz hayvan giriş-çıkışları engellenmelidir. Yeni alınan hayvanlar belirli bir süre karantinada tutulmalıdır.
-
Hijyen ve Dezenfeksiyon: Ahırlar, ekipmanlar, araçlar ve kişisel eşyalar düzenli olarak uygun dezenfektanlarla temizlenmelidir.
-
Hayvan Hareketlerinin Kontrolü: Hastalığın görüldüğü veya riskli bölgelerden hayvan ve hayvansal ürün sevkiyatı yapılmamalıdır.
-
Hastalık Şüphesinde Bildirim: Hayvanlarda Şap hastalığı belirtileri gözlemlendiğinde, derhal en yakın İl/İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü'ne haber verilmelidir.
-
Hasta Hayvanların İzolasyonu: Hastalıklı olduğu düşünülen hayvanlar, sağlam hayvanlardan ayrı tutulmalı ve tedavileri veteriner hekim kontrolünde yapılmalıdır.
-
Ziyaretçi Kısıtlaması: Çiftliklere gereksiz ziyaretçi girişleri kısıtlanmalı, girenler için hijyen kurallarına uyulması sağlanmalıdır.
-
Şap hastalığıyla mücadelede üreticilerin bilinçli hareket etmesi ve yetkililerle iş birliği içinde olması, hem kendi işletmelerini hem de ülke hayvancılığını korumak adına büyük önem taşımaktadır.
